Denk- en werkpatronen

Als beeldend kunstenaar vertelt Cyriel Van den Heuvel een persoonlijk verhaal en hij is dan ook moeilijk te plaatsen in een of andere artistieke stroming. Hij is een onderzoeker in de materie van de plastische kunsten en een "meester" in zijn eigen lab van beeldende experimenten.

De onderwerpen in zijn oeuvre ontstaan in verschillende omgevingen.

Enerzijds is er de plastische problematiek van de materie: verf, inkt potlood, houtskool en klei worden door hem vertaald in materiaal gebonden repetitieve structuren.

Anderzijds zijn er de impulsen vanuit de actualiteit: "Paard op het Wassenaarse strand", Apartheid in Zuid-Afrika (1990), de ramp met de "Koersk" (2002), de Parkland Florida shootings (2018)

Deze basisideeën worden allemaal aanzetten tot thematische reeksen in verschillende disciplines. 

Spijts zijn aanwezigheid in verschillende groepstentoonstellingen, performances, filmprojecten, culturele workshops en passionele inzet voor zijn eigen artistiek kind "Creative Factory", kan hij niet echt expositiegeil genoemd worden. De reden hiervoor ligt vooral in de projectmatige aanpak van zijn thema's en de tijd die de technische en materiele uitwerking van de werken vergt. 

Technieken

"Wat komt gij hier doen, gij weet niets, gij kunt niets" Een quote van een leraar. Voor velen misschien een nekschot, voor hem bleek het een "trigger" van een passionele honger naar de wereld van beeldende kunsten. Met een bijna manische gedrevenheid tracht hij verschillende technieken te doorgronden. Zodanig dat, naarmate hij er in groeit, er een drang ontstaat om de "klassieke" technische voorschriften en geplogenheden te omzeilen of gewoonweg te negeren. Deze vrij "anarchistische" aanpak resulteert dikwijls in mislukkingen. Niettemin blijft zijn koppige volharding steeds aanwezig, zodat er uiteindelijk toch een eigen, bijzonder handschrift zichtbaar wordt. Het "métier" vormt zich in de persoonlijkheid van de kunstenaar.

De toegepaste technieken, in het atelier, worden gedicteerd door de seizoenen. De temperatuur, in het onverwarmde atelier, verplicht hem tot variatie. Lente en zomer worden de kleimaanden, herfst en winter grafiek en schilderen.

Waar kunde zich ootmoedig verbergt, begint de kunst

Klei

" Ik hou van klei, van het kneden, van het vormen. Ik haat keramiek met heel zijn apotheek."

Klei is voor Cyriel als plasticine voor de kleuter. Het is zijn creatieve uitlaatklep bij uitstek. Het vastnemen, voelen, kneden en vormen van de materie is voor hem een noodzakelijke, menselijke behoefte. Zijn sculpturen zijn een ode aan de scherf en de essenties van de klei. 

Zijn levensgrote figuren dwingen hem al gauw tot een verwerking in delen. De opbouw in stapelbare elementen staat haaks op zijn visie. De constructieve snijlijnen worden als een storend obstakel beschouwd. De oplossing om de volumineuze delen toch in de bakoven te krijgen, ligt voor de hand: stukslaan en de "curve van de scheur" sublimeren tot een natuurlijk ritmisch basisonderdeel. Het wordt de aanzet tot de reeks "Archeologische reconstructies".

In een latere periode wordt een analytisch denkpatroon de leidraad. Het elementaire bouwstaafje, kleiplaatje of worstje wordt de "protagonist" in een zoektocht naar plastische beeldvorming. Dit kernelement wordt het zaadje dat uitgroeit tot een hele oogst.

Ritmische stapelingen, van monotoon, dynamisch tot chaotisch, zijn de basiselementen van deze composities. Ze leiden hem dan weer tot nieuwe inzichten, onderwerpen en uitvoeringen in andere technieken.

Na 30 jaar werken met klei ben ik me bewust van de "haat-liefde" verhouding tegenover deze materie: de voorliefde voor het materiaal in gevecht met de beperkingen van de techniek.

Grafiek

Het "Masereelcentrum", in het nabijgelegen Kasterlee, geeft hem de kans om lithografisch werk te maken. Op intensieve wijze en volledig manueel (schuren van de steen tot afdrukken) verwerft hij de specifieke technieken van de steendruk.

De linosneden zijn figuratieve, introverte verhalen in ritmische, lineaire en vlakmatige composities van wit tegen zwart.

In de zeefdrukken voel je weer de liefde en anarchie tegenover de techniek. Het bijna masochistische doorgaan met drukstappen en transparante kleurgangen op zeef en papier vormen er de essentie van.

Meestal overleeft het gaas van het zeefdrukraam, met manueel aangebrachte clichés, de drukgangen niet. Het medium wordt helemaal opgebruikt, zelfs misbruikt, voor het uiteindelijke doel. Het aantal exemplaren is na zo een fase meestal minimaal en staat in schril contrast tot de geleverde inspanningen.

Schilderijen

De hantering van penseel en verf wordt gedicteerd door de impuls van gemoed, tijdstip en onderwerp. Vaak wisselt hij een expressieve, grove schildertoets met veel materie en ritmische, fysieke handeling af met een magere, sobere verfbehandeling.

Expressieve kleurbombardementen vind je niet vaak terug in zijn werk. Grondtinten en gradaties overheersen. De schilderijen zijn sober en genuanceerd wat betreft compositie, kleurgebruik en toon. Het blijven variaties op het thema in het bijhorende project. De thema's zijn compleet uitgepuurd tot de essentie en weren de anekdote.

Uitgebalanceerde composities  met heldere kleurtoetsen vormen een subtiel spel van ritmische deining. Soms wordt het een gevecht met penseel en verf op het canvas, en merk je in het resultaat de fysieke handeling als voornaamste beelding.

Ritme

Elk nieuw thema in het project maakt het spectrum aan sfeerbelevenissen voller, breder en verwonderlijker. Als men terugblikt op zijn werk valt duidelijk op dat ritme in al zijn verschijningsvormen meer en meer bepalend wordt.

Zijn abstracte, ritmische stapelingen broeien als natuurfantasieën na in je hoofd en zijn steeds van een naïeve,  kraakheldere overtuigingskracht. Zoals een componist maakt hij eindeloze variaties op een thema, die samen één grote symfonie vormen. De toeschouwer wordt door een wijds scala aan emoties geleid. De afbeelding is niet meer dan een ordening van de alom aanwezige stroom van chaos en beweging. Het is een middel om door te breken tot de mentale ruimte. Zo worden zijn werken ook meditatieve iconen waar je blik en geest eindeloos doorheen kunnen dwalen.

Elke sculptuur of schilderij toont zijn zoektocht, in onzekerheid, verlangen en doortastendheid. Het is een poging om een niet omschreven werkelijkheid te duiden met spontaan gevormde beelden, maar ook een betrachting om de relatie tussen een fysieke en mentale ruime te exploreren. In een bijna contemplatieve omgeving van vorm en kleur zoekt hij naar een relatie tussen het herkenbare en het abstracte.

Vaak maakt zijn werkwijze een ongepolijste indruk. Toch sijpelt er voortdurend pure poëzie door de poriën van al die aardse rauwheid: "Ik zoek essenties en beperkingen op, maar de basis blijft de abstractie. Van daaruit groeit meer en meer de figuratie en dikwijls vooral in de hoofden van de kijker."

Dergelijk oeuvre bekijk je niet even snel. Er komt meer tijd aan te pas om het denken, doen en laten van deze creatieve alchimist in zijn vreemde, geestelijke laboratorium te begrijpen.